وبلاگ تخصصی مهندسی صنایع

● گازها و مواد خطرناک تاسیسات گازی :
در فرآیند شیرین سازی گاز ترشی که از چاه ها به پالایشگاه ها وارد می شود یا در واحدهای جانبی مانند گوگردسازی یا در سایر تاسیسات گازی با گازهای خطرناک و مواد مختلفی سر و کار داریم. هر یک از آن ها به نوعی می تواند باعث آلودگی محیط زیست شده یا سلامتی افراد را تهدید نماید. در این بخش به طور مختصر به ویژگی های بعضی از این مواد و خطرهای
ناشی از آن ها اشاره می شود
● هیدروژن سولفوره :
گاز ئیدروژن که به مقدار کم و به عنوان یک ماده سمی و ناخواسته همراه گاز ترش به پالایشگاه ها وارد می شود، طی یک عملیات خاص و با استفاده از آمین در واحدهای پالایش از گاز ترش جدا می گردد. وجود مقادیر جزیی در حد یک هزار«پی.پی.ام» از این گاز در محیط، سلامت انسان را تهدید می کند. لذا نشتی آن حتی به میزان کم از ناحیه لوله های انتقال دهنده و یا ظروف عملیاتی که بیشتر در واحدهای گوگرد سازی واقع شده می تواند خطرهایی را برای سلامتی کارکنان داشته باشد. برای رفع آثار سوء زیست محیطی گاز ئیدروژن سولفوره آن را پس از تفکیک از گاز ترش به واحدهای گوگرد سازی انتقال می دهند و در آن جا طی یک دوره انجام واکنش های شیمیایی به گوگرد تبدیل می شود.سپس گازهای باقیمانده وارد کوره ی زباله سوز شده تا در آن جا پس از اکسیده شدن به صورت گازهای کم خطر به محیط واردشود.
● ترکیبات گوگردی :
یکی از عناصر اصلی این گروه، اکسیدهای گوگردی است که در پالایشگاه ها تولید شده و از مهم ترین عوامل آلوده کننده هوا است. سایر ترکیبات گوگردی شامل گاز H۲S که بسیار خطرناک و کشنده است، کربونیل سولفید و کربن دی سولفید نیز در واحدهای پالایشگاهی و تاسیسات جنبی آن ایجاد می شود.
۱) اکسیدهای گوگردی:
گاز سولفور دی اکسید که بیشتر در اثر سوخت های فسیلی مثل زغال سنگ مصرفی نیروگاه های حرارتی و پالایشگاه ها از راه سوختن گازهای زائد مشعل اصلی در کارخانه های تولید اسید سولفوریک و کودشیمیایی و همچنین توسط اتومبیل ها تولید می شود، یکی از آلوده کننده های عمده ی هوا است. این گاز در قسمت فوقانی دستگاه تنفسی جذب شده و باعث تورم، تحریک و ترشح مخاط می شود.
اگر غلظت گاز SO۲ یک «پی.پی.ام» باشد، سبب انقباض مجرای تنفسی می شود و در افراد آسمی یا دارای تنگی نفس حتی در غلظت های ۰/۲۵-۰/۵ PPM باعث ناراحتی ریوی می گردد. در هوای مرطوب گاز SO۲ به اسید سولفوریک تبدیل می شود و خطر سوزش آوری و تحریک کنندگی آن به مراتب افزایش می یابد.
این گاز برای گیاهان نیز زیان آور است و بنابراین حد مجاز آن که در جدول«۱» آمده برای گیاهان خیلی کمتر از انسان و جانواران است.
گاز SO۲ در غلظت بیست «پی.پی.ام» در محیط باعث سرفه و اشک چشم می گردد و در غلظت سی «پی.پی.ام» جدای از اشک ریزی شدید چشم بوی آن بسیار ناخوشایند است. این گاز در غلظت های صد تا دویست «پی.پی.ام»در هوا سلامتی انسان را به خطر می اندازد، ولی در غلظت های شش صد تا هشت صد «پی.پی.ام» پس از چند دقیقه سبب مرگ می شود.
۲) ئیدروژن سولفوره:
گازی است بسیار خطرناک با بوی تخم مرغ گندیده که همراه با گاز ترش و از راه چاه های گوگردی به پالایشگاه وارد می شود و معمولا طی عملیات شیرین سازی و تفکیک از گاز ترش به واحد گوگردسازی منتقل و در آن جا به گوگرد تبدیل می شود.
این گاز در غلظت کم باعث سردرد و تهوع و در غلظت صد و پنجاه«پی.پی.ام» موجب ورم ملتحمه و سوزش غشای بینی می شود. همچنین در غلظت دویست«پی.پی.ام» بوی آن به خوبی قابل تشخیص نیست و باعث تحریک چشم و ریه می گردد. در غلظت پانصد«پی.پی.ام» نیز چنانچه انسان برای پنج تا سی دقیقه در معرض آن قرار گیرد اسهال و التهاب به وجود می آورد و تعادل فرد را مختل می سازد. این گاز به سرعت از میان حفره های غشای ریه عبور می کند و وارد جریان خون می شود و به علت اشکالات تنفسی در غلظت هزار«پی.پی.ام» سبب بیهوشی سریع می شود و در صورتی که خیلی سریع تنفس مصنوعی داده نشود شخص می میرد.این گاز سنگین تر از هوا است و حد مجاز آن در محیط های پالایشگاهی و صنعتی ۱۰«پی.پی.ام» است. مانند گاز طبیعی قابلیت انفجار دارد ولی مرز پایین انفجار آن ۴/۳ درصد حجمی در هوا است.
● اکسیدهای کربن :
دو ترکیب عمده ی آن دی اکسیدکربن و مونواکسیدکربن است که به منابع تولید و ضررهای هر کدام به طور جداگانه اشاره می شود.
۱) دی اکسیدکربن:
این گاز که بیشتر در اثر احتراق سوخت های فسیلی در منازل و اتومبیل ها و سوختن گازهای زائد در مشعل پالایشگاه ها و صنایع پتروشیمی و همچنین در نیروگاه های حرارتی و سایر صنایع تولید و به جو وارد می شود،یکی از آلاینده های مؤثر در ایجاد پدیده ی گلخانه ای است؛ تجمع گاز CO۲ و بعضی دیگر از گازها در بالای جو زمین یعنی لایه ی تروفسفر مانند یک مانع شیشه ای در گلخانه عمل می کند. یعنی باعث می شود پرتوهای خورشید از جو عبور کند ولی از خروج گرمای زمین به سطوح بالای جو جلوگیری شود و بنابر این گرم شدن و افزایش تدریجی دمای زمین را موجب می شود.
گازهای دیگری که در پدید آمدن اثر گلخانه ای تاثیر می گذارند عبارتند از CFCS, NOXو SO۲ که توسط صنعت و در اثر استفاده از سموم کشاورزی به محیط وارد می شود.
۲) منوکسید کربن:
گازی است بی رنگ و بو و مزه که وزن مخصوص آن نزدیک به هوا (۰.۹۶۷gr/cm۳) است. این گاز که در اثر احتراق ناقص سوخت های فسیلی در منازل، اتومبیل ها، کارخانه ها، پالایشگاه ها و سایر صنایع تولید و سپس وارد جو می شود از جمله گازهای خطرناک برای سلامتی انسان ها است. مقدار کم آن باعث مشکلات تنفسی، سردرد و تحریک مخاط بینی می شود. همچنین با هموگلوبین خون ترکیب می شود و تشکیل کربوکسی هموگلوبین می دهد و ظرفیت حمل اکسیژن را در خون کاهش می یابد. در صورتی که غلظت این گاز در محیط به هزار «پی.پی.ام» افزایش یابد ظرف مدت یک ساعت باعث بیهوشی و پس از چهار ساعت باعث مرگ خواهد شد. مخلوط این گاز با هوا قابلیت انفجار دارد و مرز پائین انفجار آن ۱۲/۵ درصد حجمی این گاز در هوا است.
● مرکاپتان ها:
گازطبیعی که به وسیله شبکه های شهری منتقل و به مصرف کنندگان خانگی و تجاری عرضه می شود باید به حدی بو دار باشد که اگر گاز نشت یافته در فضا به مقدار یک پنجم حد پایین انفجار خود برسد، قابل تشخیص باشد، لذا به گاز که در حالت طبیعی خود فاقد بو است به مقدار معین مواد بودار افزوده می شود.مرکاپتان ها که جزو ترکیبات آلی گوگرد دار است دارای بوی بسیار بدی است و به دلیل همین ویژگی در صورت هرگونه نشتی گاز حس بویایی تحریک شده و تشخیص داده می شود. فرمول شیمیایی عمومی آن ها R-SH است که R نشان دهنده بنیان ئیدروکربوری و S نشان دهنده گوگرد است.متداول ترین انواع آن بوتیل مرکاپتان و ایزو پروپیل مرکاپتان است که از خاصیت بودارکنندگی زیادی برخوردار می باشد. معمولا برای به دست آوردن خواص مطلوب تر از مخلوط دو یا چند نوع مرکاپتان با نسبت های معین استفاده می گردد. به طور مثال مرکاپتان مصرفی برای تزریق به گاز طبیعی شهری از هشتاد درصد «آی.پی.ام»، ده درصد «تی.بی.ام» و ده درصد«ان.پی.ام» تشکیل یافته است. استنشاق این مواد به میزانی که در گاز طبیعی تزریق می شود اثر سویی برای انسان ندارد ولی در غلظت های زیاد و محیط های بسته بسیار سمی و خطرناک است.
افرادی که در ایستگاه های «سی.جی.اس» شهرها به مقتضای شرایط کاری با این گونه مواد روبرو هستند لازم است در زمان تزریق مواد به داخل دستگاه بودار کننده از حفاظت کننده ها نظیر دستکش پلاستیکی، عینک مخصوص مواد شیمیایی و ماسک تنفسی مناسب استفاده کنند و اگر مواد بودار کننده به هر علتی با پوست و یا چشم تماس پیدا کند، باید فوری محل را با آب شستشو داده و در صورت ادامه ی سوزش و یا خارش به پزشک مراجعه کنند.
● سولفور آهن:
سولفور آهن که به عنوان یک ماده آتش زا شناخته می شود بیشتر در جداره ی فلزی ظروف پالایشگاهی و خطوط انتقال گازی تشکیل می شود که در معرض دائمی گازهای H۲S همراه با گاز ترش قرار دارند. به تدریج این ذرات سولفوری از دیواره ها جدا شده و در مسیر حرکت گاز در داخل فیلترها و یا بسترهای کاتالیستی رسوب گذاری می کنند.
این مواد به محض قرار گرفتن در معرض اکسیژن هوا سریع واکنش نشان داده و شروع به کندسوزی می کند. بنابراین هنگام باز کردن درب فیلترها و ظروف محتوی کاتالیست ها و یا زمان توپک رانی در ایستگاه های دریافت توپک باید تمهیدات خاص ایمنی و مراقبت های ویژه رعایت شود تا از شعله ور شدن آن ها و خطرهای ناشی از آن پیشگیری گردد.
● تزریق گاز :
تزریق گاز به معنای جایگزینی گاز با هوا و یا گاز دیگر است. اصطلاح تزریق گاز هم در زمان تزریق گاز طبیعی به درون خطوط لوله و یا شبکه ها و تخلیه هوا و هم در مورد تخلیه ی گاز و جایگزینی آن با هوا به کار می رود.برای این کار می توان از گازهای خنثی مانند نیتروژن یا گاز کربنیک استفاده کرد که متناسب با طول و قطر لوله مقدار گاز خنثی مورد نیاز تغییر می کند.تزریق به اشکال مختلفی انجام می شود که در زیر می آید؛
▪ روش های تزریق :
ـ روش مستقیم:
در این روش هوا با گاز طبیعی درون لوله بدون واسطه و با توجه به حد سرعت مشخص، جایگزین خواهد شد و هوا در نقطه و یا نقاط مشخص در انتهای هر مسیر تخلیه می گردد. به نحوی که حداقل اختلاط گاز را داشته باشد. باید توجه کرد عاملی که سبب به وجود آمدن حداقل اختلاط بین گاز و هوا می شود حد سرعت مجازی است که باید در هنگام انجام عملیات تخلیه رعایت گردد. بر همین اساس حداقل سرعت مجاز برای انجام عملیات تخلیه مستقیم ۲M/Sec می باشد. باید دقت شود که حداکثر سرعت مجاز برای انجام عملیات تخلیه نباید از ۲۰M/SECبیشتر باشد. لازم به ذکر است که باید از به کار بردن سرعت های کمتر و یا بیشتر از حد مجاز به شدت اجتناب شود.
ـ روش غیر مستقیم:
در این روش برای جلوگیری از اختلاط بین گاز و هوا، از گاز واسطه استفاده می شود و به منظور جلوگیری از اختلاط گازها با یکدیگر به سرعت های پایین تری نسبت به روش مستقیم تخلیه گاز احتیاج است. در این روش به دلیل وجود یک گاز واسطه میان گاز طبیعی و هوا حداقل اختلاط بین آن ها به وجود می آید. به منظور به حداقل رساندن اختلاط بین گاز طبیعی، گاز واسطه و هوا معمولا خطوط انتقال، گاز واسطه را بین دو جاروپیگ (PIG برس دار) قرار می دهند. در این روش علاوه بر آن که میزان اختلاط بین گازها به حداقل می رسد در اثر حرکت جاروپیگ، آب باقیمانده در محل های LOW POINT خطوط لوله نیز تخلیه می شود.ضمن آن که در این حالت به گاز واسطه ی کمتری نیاز است.
● اصول ایمنی در تزریق :
قبل از شروع فرآیند تزریق گاز باید از تمام مسیرها بازدید شود و از بسته بودن تمام شیرها، اطمینان حاصل کنیم. در صورتی که مسیرهای لوله کشی طولانی و مقدار انشعاب ها زیاد باشد لازم است که روی نقشه ی لوله کشی ترتیب و مراحل تزریق گاز برای مسیرها را با رنگ های مختلف و شماره گذاری مشخص نمائیم. شیر تزریق گاز در هر مرحله، مسیر مربوطه و شیر تخلیه با یک رنگ و یک شماره مشخص می شود. توصیه می شود صرف نظر از اندازه ی شبکه و تعداد انشعابات، راه اندازی و تزریق گاز بر اساس نقشه و کد گذاری های مذکور انجام شود. در عملیات تزریق گاز و تخلیه ی هوا با استفاده از گاز طبیعی باید ضمن رعایت کامل موارد ایمنی و استفاده از افراد متخصص و با تجربه در این زمینه، تمام وسایل و تجهیزات مورد نیاز به ترتیبی مهیا شوند که در روش تزریق گاز برای هر پروژه تهیه شده است. جریان تزریق گاز و تخلیه هوا باید بدون وقفه ی زمانی و تا عاری شدن کامل خط از هوا ادامه یابد و برای اطمینان از این مورد در طول عملیات، اندازه گیری و آزمایش مخلوط خروجی از لوله تخلیه با دستگاه گازسنج ضروری است .
پایگاه ملی داده های علوم زمین کشور- رو به پایان بودن انرژی های فسیلی دانشمندان را به فکر تامین انرژی های جایگزین انداخته است. انرژیهایی همچون باد، خورشید، انرژی زمین گرمایی، انرژی هسته ای و هیدراتهای گازی.
هیدارتهای گازی اولین بار در سال ۱۹۶۹ در حفاریهای نفتی مرز شرقی سیبری غربی کشف شد. هیدراتهای گازی مولکول گازهای سبکی مانند متان، اتان یا دی اکسید کربن هستند که در شرایط خاصی با مولکولهای آب ترکیب شده و ماده ای به شکل یخ معمولی را تشکیل می دهد که به نام هیدرات گازی شناخته می شود.
افزایش بهای انرژی در دهه ۱۹۷۰ همزمان با کشف هیدراتهای طبیعی باعث آغاز مطالعه گسترده این ذخایر گردید به طوری که در طول ۴۰ سال اخیر بیش از ۷۰۰۰ مقاله در این رابطه منتشر شده است.
هیدراتهای گازی به عنوان منبع عظیم انرژی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. یک حجم از هیدرات گازی متان در فشار ۲۶ اتمسفر و صفر درجه سانتیگراد حاوی ۱۶۴ حجم گاز متان می باشد.
اولین و مهمترین دلیل مطالعه این ماده در دنیا پتانسیل بالای آن به عنوان یکی از منابع انرژی گازی است.
● تخمین نادرست میزان ذخایر گازمخازن
منابع گازی که بالای آنها منابع هیدرات گازی حضور دارند به دلیل آزاد شدن گاز از هیدراتهای گازی به درون مخزن، باعث تخمین نادرست میزان ذخایر می شود.
● تکنولوژی تبدیل گاز طبیعی به هیدراتهای گازی جهت انتقال
گاز طبیعی کنونی را نیز می توان به جای انتقال با تانکر به صورت هیدرات گازی ۱۶۴ برابر فشرده کرده و پس از انتقال دوباره در مقصد این مخزن فشرده را باز و گاز را آماده مصرف کرد. از این رو انتقال گاز طبیعی به صورت هیدراتهای گازی توسط کشتی بسیار راحت و فوق العاده اقتصادی خواهد بود.
● هیدراتهای گازی چگونه و کجا تشکیل می شوند
هیدراتهای گازی در داخل رسوبات متخلخل (ماسه، سیلت ماسه ای، گراول) موجود در کف دریاها تشکیل می شوند. این هیدراتها در سیالات موجود در فضای بین دانه ای رسوبات عهد حاضر شکل می گیرند.
برای تشکیل آنها به وجود آمدن حالت فوق اشباعی هیدروکربن های گازی امری ضروری است. معمولا این شرایط داخل رسوبات در دماهای پایین (۲- تا ۱۸) درجه سانتی گراد و فشارهای بالا تشکیل می شوند.
● اثرات مخرب هیدراتهای گازی در دریاها
آهنگ آزاد شدن این گازها باید در محاسبات زیست محیطی در نظر گرفته شود تا محاسبات آب و هوایی جهانی به واقعیت هر چه بیشتر نزدیک شود.
آزاد شدن هیدراتهای گازی در داخل رسوبات اقیانوسها و دریاها به تدریج باعث افزایش CO۲ موجود در اتمسفر و هیدروسفر کره زمین شده و در درازمدت سبب افزایش شدید اثر گلخانه ای در "اتمسفر" و تغییر شرایط فیزیک و شیمیایی محیط آبی بویژه pH و Eh در "آب اقیانوسها" می شود.
لذا این تغییرات موجب تغییرات شدید در اکوسیستم پهنه های آبی و از بین رفتن برخی از گونه های دریایی می شود.
انفجار و خطرات ناشی از سریع آزاد شدن هیدراتهای گازی در هنگام حفاریهای دریایی بسیار جدی است. مچنین آزاد شدن هیدراتهای گازی باعث لغزش رسوبات مناطق کم عمق کف دریا می گردد.
● تحقیقات جهانی هیدراتهای گازی
در سال ۱۹۸۲ بخش سازمان انرژی ایالات متحده آمریکا اولین برنامه تحقیقات علمی هیدراتهای گازی را در ویرجینا آغاز کرد.
در حال حاضر کشورهای کانادا، ژاپن، هند، روسیه به صورت گسترده در حال اکتشاف ذخایر هیدراتهای گازی هستند. در کانادا و ژاپن هیدراتهای گازی در مقیاس پایلوت تبدیل به گاز طبیعی شده اند.
در کشور ما هم سازمان های متولی از جمله سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور و بویژه بخش زمین شناسی دریایی این سازمان مطالعات خود را در این زمینه آغاز کرده اند و در حال گسترش مطالعات خود هستند تا این انرژی نو را بعنوان جایگزینی برای انرژی های فناپذیر فسیلی معرفی کنند.
در مقیاس صنعتی به دلیل پاره ای از مشکلات فنی، تولید این ذخایر آغاز نشده اما به دلیل حجم بالای ذخایر این ماده حیاتی (تقریبا حدود سه برابر ذخایر فسیلی شناخته شده جهان) و سرمایه گذاری های گسترده، در آینده نزدیک چرخه فرآوری و عرضه آنها به بازار مصرف آغاز خواهد شد.
● ذخائر زیر زمینی نفت و گاز
سوختهای فسیلی شامل نفت و گاز در عمق سه تا چهار کیلومتری اعماق زمین و در خلل و فرج لایه های آن و با فشار چند صد اتمسفر بصورت ذخیره میباشند. گازهای طبیعی زیرزمینی یا به تنهایی و یا به همراه نفت تشکیل کانسار (معدن) می‌دهند. که در هر دو صورت از نظر اقتصادی بسیار گرانبها می‌باشد. درصورت همراه بودن با نفت گازها در داخل نفت حل می‌شوند، و عمدتا نیز بهمین صورت یافت میگردد و در این رابطه مولفه های فیزیکی مواد – حرارت و فشار مخزن تاثیرات مستقیم دارند و نهایتا درصورت رسیدن به درجه اشباع تجزیه شده و بلحاظ وزن مخصوص کمتر در قسمت‌های فوقانی کانسار و بر روی نفت یا آب به شکل گنبدهای گازی (GAS DOME) قرار میگیرند.گاهآ درمخازن گازهای محلول در آب نیز مشاهده شده است
گاز متان در حرارت و فشار موجود درکانسارها متراکم نمیگردد بنابراین همیشه بصورت گاز باقی مانده ولی در مخازنی که تحت فشار بالا هستند بشکل محلول در نفت در میاید . سایر اجزای گاز طبیعی در مخازن نسبت به شرایط موجود در کانسار در فاز مایع یا فاز بخار یافت میشوند. گازهای محلول در نفت بمثابه انرژی و پتانسیل تولیدمخزن بوده و حتی المقدور سعی میگردد به روشهایی از خروج آنها جلوگیری گردد ولی در هر حال بسیاری از گاز محلول در نفت در زمان استخراج همراه با نفت خارج میگردد .در سالهای پیش از انقلاب در صد بالایی از آن از طریق مشعل سوزانده میشدو بهدر میرفت ولی در سالهای بعد تا بحال بتدریج و با اجرای طرهایی منجمله طرح آماک از آنها به عنوان تولیدات فرعی استحصالی از میادین نفت کشور بمنظور تزریق به مخازن نفتی - تولید مواد خام شیمیایی و سوختی با ارزش استفاده می‌کنند.
استخراج گاز
در ایران گاز طبیعی خام را از دو نوع چاه استخراج مینمایند .
۱) چاههای مسقل گازی - از قبیل میادین گاز پارس جنوبی – نار و کنگان – خانگیران - تابناک- حوزهای شانون، هما، وراوی و میدان گازی پازنان و غیره .
۲) چاههای نفت - از قبیل میادین اهواز – آغاجاری – مارون - گچساران – بی بی حکیمه - - رامشیر و غیره .
● ترکیبات گاز طبیعی خام
۱) گاز طبیعی خام که از چاههای مستقل گازی استخراج میگردد و هنوز فرایندهای سرچاهی و پالایشی را طی نکرده است عمدتا از هیدروکربور متان بعلاوه گاز اتان و همراه با هیدروکربورهای دیگر( سنگین و مایع) مانند پروپان – بوتان - و هیدروکربورهای سنگین تر یا چکیده نفتی (CONDENSATE) بعلاوه بنزین طبیعی ( NATURAL GASOLINE) و همچنین مقداری از ناخالصی های غیر هیدروکربوری شامل بخار آب (H۲O), کربن دی اکسید(CO۲) , کربن منواکسید (CO), نیتروژن (N), هیدروژن سولفید (H۲S), هلیوم (HE) که درصد هر کدام بستگی به نوع مخازن دارد تشکیل شده است .
این چاهها اصولا قادر به تولید در اندازه های تجاری بوده و محصول آنها با نام گاز غیر همراه ( NON -ASSOCIATED GAS) نیز شناخته میگردند گازهای استخراجی از چاههای مستقل گازی یا نفت همراه ندارند و یا مقدارنفت همراه آن بسیار ناچیز میباشد.
گاز طبیعی خام استخراجی از چاههای مستقل گازی با خود مقداری شن - ماسه و آب شور بهمراه دارد که قبل از ارسال به تاسیسات پالایشی در مجموعه تاسیسات سر چاهی و توسط ساینده ها از گاز جدا میگردند.
دستگاههای گرمکن موجود در نقاط مشخصی درطول خط لوله تا مرکز جمع آوری نیز مانع از انجماد بخار آّب موجود در گاز میگردند زیرا در صورت نبود این تجهیزات ترکیبات جامد و نیمه جامد هیدرات های گاز طبیعی احتمالی(کریستالهای یخ) در روند کار سیستم گردآوری ایجاد مشکلات عدیده مینمایند.
۲) گاز طبیعی خام از چاههای نفت نیز بدو صورت استخراج میگردد.
الف) در صورتی که گاز، محلول در نفت خام باشد گاز محلول (SOLUTION GAS ) نام دارد.
ب) در تماس مستقیم ولی جدا از نفت باشد گاز همراه (ASSOCIATED GAS) نامیده می شود .
● مشخصات و مزیتهای گاز طبیعی
گاز طبیعی(متان – CH۴) حاصل از عملیات فرآورش نهایی دارا ی مشخصات بدون رنگ – بدون بو و سبکتر از هوا میباشد. ارزش حرارتی یک گاز، مقدار حرارتی است که در اثر سوختـن یک مترمکعب آن گاز ایـجاد می شود که بدین ترتیب ارزش حرارتی هر متر مکعب متان تقریبا معادل ارزش حرارتی یک لیتر نفت سفید میباشد و به عبارت دیگر چنانچه یک فوت مکعب از آن سوزانده شود معادل با ۲۵۲ کیلو کالری انرژی حرارتی آزاد مینماید که از این لحاظ در مقایسه با دیگر سوختها بسیار قابل توجه میباشد . هیدروکربنها با فرمول عمومی CnH۲n+۲ اجزاء اصلی گاز طبیعی بوده و منابع عمده انرژی میباشند . افزایش اتمهای کربن مولکول هیدروکربن را سنگینتر و ارزش حرارتی آن افزونتر میسازد. ارزش حرارتی هیدروکربنهای متان و اتان از ۸۴۰۰ تا ۱۰۲۰۰ کیلو کالری بازای هر مترمکعب آنها می باشد .
ارزش حرارتی هیدروکربن پروپان برابر با ۲۲۲۰۰ کیلو کالری بازای هر مترمکعب آن می باشد . ارزش حرارتی هیدروکربن بوتان برابر با ۲۸۵۰۰ کیلو کالری بازای هر مترمکعب آن می‌ باشد . گاز طبیعی شامل ۸۵ درصد گاز متان و ۱۲ درصد گاز اتان و ۳ درصد گاز پروپان، بوتان، ازت و غیـره می باشد
گاز طبیعی حاصل از میادین گازی سرخس حاوی متان بادرجه خلوص ۹۸ درصد میباشد. ارجحیت دیگر گاز گاز طبیعی(متان – CH۴) به سایر سوخت ها آن است که گاز طبیعی تمیز ترین سوخت فسیلی است زیرا نه تنها با سوختن آن گاز سمی و خطرناک منواکسید کربن تولید نمیگردد بلکه جالب است بدانیم که ماحصل سوخت این گاز غالبا آب بهمراه حداقل میزان دی‌اکسیدکربن در مقایسه با تمام سوختهای فسیلی میباشد .
در یک تحقیق از میزان آلایندگی گاز طبیعی و دیگر سوخت های فسیلی یافته ها به شرح ذیل بودند . میزان انتشار co۲ در گاز طبیعی ۶/۵۳ درصد، پروپان ۶۷ درصد، بنزین ۷/۷۲ درصد، نفت گاز ۷۶/۲ درصد، نفت کوره ۳/۷۹ درصد و زغال سنگ ۱/۸۲ درصد به ازای یک واحد گرما(Kg co۲/Gj) است لذا با توجه به موارد فوق می توان از آن به عنوان سوخت برتر - ایمن و سالم در محیطهای خانگی- تجاری و اداری که دارای فضاهای بسته و محدود میباشند استفاده نمود.
دمای احتراق خود به خود گاز طبیعی ۶۴۹ درجه سانتی گراد است. دمای جوش متان ۴۹/ ۱۶۱ درجه سانتی گراد زیر صفر است .فرایند تبدیل گاز طبیعی به گاز مایع LN G در همین درجه حرارت صورت میگیرد.
یکی از عوامل مهم و مؤثر در کامل سوزی گاز طبیعی و آبی سوزی شعله تامین هوای کافی است. میزان هوای لازم جهت هر مترمکعب گاز طبیعی هنگام سوختن حدودأ ۱۰ مترمکعب میباشد. آبی تر بودن شعله بمعنی دریافت بهتر و بیشتر هوا می باشد.
● فرآورش گازطبیعی
مجموعه عملیات پیچیده ای است شامل فرایندهایی بقرار و ترتیب ذیل که در جریان آن بتوان گاز طبیعی را که شامل عمدتا متان بعنوان اصلیترین ماده و با درصد خلوص ۸۰ تا ۹۷ میباشد را بعنوان محصول نهائی پالایش نمود, صمن آنکه در این فرایندها علاوه بر استحصال گوگرد ترکیبات ارزشمند مایعات گازطبیعی (NATURAL GAS LIQUIds –NGL)شامل گاز مایع LPG)) و (CONDENSATE) که تمامآ در ردیف اقلام صادراتی نیزبشمار میایند جداسازی میگردند.